Czynna ochrona ekosystemów nieleśnych w Ojcowskim Parku Narodowym
Przyroda Ojcowskiego Parku Narodowego (OPN), w tym również Doliny Prądnika, została w dużej mierze ukształtowana w wyniku gospodarczej działalności człowieka. Szczególne nasilenie antropopresji miało tu miejsce w średniowieczu. Dotyczyło głównie zbiorowisk leśnych, które pod wpływem karczowania, a następnie systematycznego wypasu i koszenia przekształcone zostały w łąki, pastwiska oraz murawy. Jest to ważny składnik szaty roślinnej i malowniczy element krajobrazu OPN. Ponadto są one niezwykle ważne z punktu ochrony bioróżnorodności zarówno flory, jak i fauny.
Murawy ciepłolubne posiadały znaczny udział w krajobrazie parku w chwili jego utworzenia (30% powierzchni OPN). Wszystkie dostępne płaty muraw były wtedy intensywnie wypasane oraz systematycznie odkrzewiane. W latach 60. i 70. XX wieku system gospodarowania uległ załamaniu, głównie z powodów ekonomicznych i prawnych. Wiele płatów muraw uznano wówczas za nieużytki i przeznaczono do zalesienia, obsadzając je sosną oraz jesionem, np.: Grodzisko, Góra Koronna, środkowa część Doliny Prądnika. W wyniku zalesiania (zgodnego z ówczesnym rozporządzeniem Rady Ministrów dotyczącym nieużytków) i zarastania muraw wskutek zaprzestania użytkowania, ich obszar zmniejszył się o około 70%. Został także zaburzony ich skład gatunkowy oraz rozpoczęło się wymieranie związanych z nimi kserotermicznych gatunków. W latach 1960-1991 wyginęło 15 ciepłolubnych gatunków. Zarastanie skałek i muraw kserotermicznych powodowało nie tylko utratę walorów przyrodniczych, ale również widokowych i krajobrazowych. Podobna sytuacja dotyczyła także łąk kośnych, których powierzchnia zmniejszyła się w wyniku sukcesji drzew i krzewów z 14,47 ha w latach 1959-61 do 4,86 ha w 1988 roku.
W związku z drastycznym zmniejszeniem powierzchni ekosystemów nieleśnych i zanikaniem związanych z nimi gatunków zrodziła się na początku lat 80. XX wieku idea ochrony czynnej (aktywnej) ekosystemów nieleśnych. Jej celem jest odwrócenie niekorzystnych zmian w środowisku, a szczególnie zwiększenie powierzchni łąk i muraw oraz ochrona populacji występujących w nich gatunków. Zabiegi ochrony czynnej polegają na usuwaniu drzew i krzewów oraz ich odrośli, a także koszeniu muraw i łąk wraz z usuwaniem biomasy roślinnej oraz wypasie.
Pierwsze eksperymentalne próby ochrony czynnej muraw podjęto w 1982 r., na Skale Jonaszówka u wylotu Doliny Sąspowskiej oraz dwóch innych ostojach: na Grodzisku i Skale Krukowskiego. W latach 1982-1987 zabiegi ochroniarskie obejmowały siedem ostoi: Grodzisko, Skałę Jonaszówka, Skałę Krukowskiego, Górę Koronną, Skały Panieńskie oraz murawę w Pieskowej Skale i Górę Zamkową w Ojcowie. W latach 90. ubiegłego wieku zabiegami ochrony czynnej objęto już jedenaście masywów skalnych.
Do 2011 r. odsłonięto łącznie 27 masywów skalnych czyli około 16 ha muraw kserotermicznych, co stanowi 0,7% powierzchni Parku. W kolejnych latach (2011-2012) planowane jest powiększenie obszaru objętego zabiegami do ponad 18 ha. W przypadku zbiorowisk łąkowych i ziołoroślowych regularne zabiegi ochrony czynnej prowadzone są od 2001 r. i obejmują ok. 63 ha.
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 6 lipca 2021 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Ojcowskiego Parku Narodowego znajduje się w pliku pdf do pobrania na dole strony.
Pełna treść Planu ochrony Ojcowskiego Parku Narodowego: link do Internetowego Systemu Aktów Prawnych
| Nazwa pliku | Rozmiar | Pobierz | |
|---|---|---|---|
 |
Mapa GP_01.pdf | 7.48MB |  pobierz Mapa GP_01.pdf
|
|
Rozporządzenie - plan ochrony Ojcowskiego Parku Narodowego.pdf | 265.24KB | pobierz Rozporządzenie - plan ochrony Ojcowskiego Parku Narodowego.pdf
|
| Nazwa pliku | Rozmiar | Pobierz | |
|---|---|---|---|
|
Procedura postępowania.pdf | 1.64MB | pobierz Procedura postępowania.pdf
|